Τρίτο μέρος του αφιερώματος με μία στάση στον Β Παγκόσμιο Πόλεμο και ένα πέρασμα από Αμερική για να μεταπηδήσουμε στην Ευρώπη και να συναντήσουμε τη θρυλική Arditi de Popoloю Λατινική συνέχεια στην Ιβηρική χερσόνησο και τον Ισπανικό εμφύλιο, αλλά και την Επανάσταση των Γαρυφάλλων της Πορτογαλίας όπου ανακαλύπτουμε τον αντιστασιακό χαρακτήρα της Eurovision κι από εκεί πάλι στην Αμερική για να περάσουμε από τη Χιλή του Victor Jara και τη Νικαράγουα των Sandinistas και του σπουδαίου Carlos Mejia Godoy.
A Very Little Nazi – Tommy
Handley (1939)
Ο Tommy Handley ήταν
ένας από τους διασημότερους βρετανούς κωμικούς στην περίοδο των δεκαετιών του
’30 και του ’40 και έμεινε στην ιστορία ως ο παρουσιαστής (μαζί με μία σειρά
άλλων ηθοποιών) της δημοφιλέστατης ραδιοφωνικής εκπομπής It’s That Man Again τα κείμενα της οποία έγραφε ο Ted
Kavanagh. Το 1943, μάλιστα, η εκπομπή ενέπνευσε και την ταινία με τον ίδιο
τίτλο ενώ το 1968 ένας χαρακτήρας της σειράς, η Mrs Mopp, αναφερόταν στο τραγούδι των Kinks The Village Green Preservation Society.
Πολλοί από τους έμμετρους επιθεωρησιακούς μονόλογους του Handley, που αφορούσαν τον Χίτλερ, έμειναν στην ιστορία. Ανάμεσά τους και ο A Very Little Nazi του οποίου ολόκληρο το κείμενο μπορείτε
να διαβάσετε εδώ
Here's to the State of Mississippi – Phil Ochs (1965)
Ο Phil Ochs ήταν
ένας από τους σημαντικότερους τραγουδοποιούς διαμαρτυρίας στη δεκαετία του ’60.
Το 1965 κυκλοφορεί το δεύτερο άλμπουμ του με 12 καυστικά πολιτικά τραγούδια.
Αυτό που έμεινε, όμως, στην ιστορία ήταν το Here's to the State of Mississippi όπου στηλίτευε το
ρατσιστικό και σχεδόν φασιστικό καθεστώς της νότιας αμερικανικής πολιτείας. Οι
στίχοι του περιγράφουν, πραγματικά, ένα φασιστικό καθεστώς χωρίς να το
χαρακτηρίζουν και έτσι. Το τραγούδι γνώρισε αρκετές παραλλαγές στις δεκαετίες που
ακολούθησαν αναφερόμενες είτε σε πρόσωπα της αμερικανικής πολιτικής (Sarah Palin, Rudolf Giuliani) είτε σε άλλες πολιτείες.
Οι Pearl Jam και
ο ηθοποιός Tim
Robbins το
περιέλαβαν, επίσης, στα ρεπερτόριά τους.
Jarama Valley – Woody Guthrie (1938)
Το τραγούδι αναφέρεται στην
περίφημη μάχη της Κοιλάδας Jarama,
μία από τις πλέον αιματηρές του
ισπανικού εμφύλιου. Το πρωτότυπο γράφτηκε από ένα βρετανό μαχητή του δημοκρατικού
στρατού (πιθανολογείται ότι ήταν κάποιος με το όνομα Mac Dade) κι η μελωδία του βασιζόταν στο
παραδοσιακό ιρλανδέζικο ή country,
κατ’ άλλους, τραγούδι, Red River Valley. Ο Woody Guthrie το
ηχογράφησε μερικά χρόνια αργότερα και συμπεριλήφθηκε στη συλλογή τραγουδιών του
με τον τίτλο The Asch Recordings Vol. 1, που βγήκε το 1944, ενώ λίγο αργότερα
το ηχογράφησε με τους Almanac
Singers και
τον Pete
Seeger. Το
τραγούδι, όμως, είχε μεταφερθεί ήδη σε πολλές γλώσσες, όπως στα ρωσικά και τα
γερμανικά. Η αμερικανική του εκδοχή έγινε ύμνος των βετεράνων του τάγματος Lincoln, δηλαδή των αμερικανών
εθελοντών μαχητών που πολέμησαν δίπλα στους ισπανούς. Στην πραγματικότητα, σχεδόν
κάθε τάγμα των μαχητών είχε τη δική του εκδοχή.
Grândola, Vila Morena – Zeca Afonso (1972)
Το Grândola, Vila Morena ήταν
ένα από τα λίγα τραγούδια του πορτογάλου Zeca Afonso, που δεν είχε απαγορευτεί από τη χούντα
του Σαλαζάρ στα μαύρα χρόνια της δεκαετίας του ’70. Έτσι, μία από τις πρώτες ζωντανές
εκτελέσεις του στη Λισσαβώνα αποτέλεσε και μία από τις πρώτες αντιδράσεις του λαού
ενώ ένα μήνα μετά, στις 25 Απριλίου του 1974 η μετάδοσή του από το ραδιοφωνικό σταθμό
Rádio Renascença ήταν
το σύνθημα για την κινητοποίηση των στρατιωτικών και την ανατροπή της κυβέρνησης του
πρωθυπουργού Marcello
Caetano.
Βεβαίως, είχε προηγηθεί το E
Depois do Adeus, η συμμετοχή της Πορτογαλίας στο διαγωνισμό
τραγουδιού της Eurovision
το
1974. Πολλά χρόνια μετά, το Grandola
ήταν
το τραγούδι που τραγούδησαν οι Πορτογάλοι που εισέβαλαν στο Κοινοβούλιο για να
διακόψουν το λόγο του πρωθυπουργού τους που υπέγραψε το μνημόνιο.
E Depois do Adeus -
Paulo de Carvalho (1974)
Το E
Depois do Adeus (Και μετά το χαιρετισμό), όσο κι αν ακούγεται
παράξενο, ήταν το τραγούδι που συμμετείχε στον ευρωπαϊκό διαγωνισμό τραγουδιού της
Eurovision
–πολύ
πριν αυτός ευτελιστεί, βεβαίως- και παραμένει μέχρι και τις ημέρες μας ένα από
τα πιο αγαπημένα τραγούδια διαμαρτυρίας των πολύπαθων Ιβήρων. Παρότι ερωτικό, αφού
αφηγείται την ιστορία ενός χωρισμού, ήταν το σύνθημα για την επανάσταση που
μεταδόθηκε πρώτο από το ραδιόφωνο στις 24 Απριλίου 1974, λίγο πριν το Grândola Vila Morena του Zeca Afonso, ειδοποιώντας τους συμμετέχοντες
στρατιωτικούς της επανάστασης των γαρυφάλλων να πάρουν τις στρατηγικές θέσεις
σε όλη τη χώρα, όπως προέβλεπε το σχέδιο.
Venceremos – Victor Jara (1970)
Παρότι το Venceremos έγινε
διάσημο στον υπόλοιπο κόσμο μέσω του Victor Jara και των μαρτυριών που ήθελαν
το τραγούδι να είναι αυτό που έπαιξε ο σπουδαίος και μαρτυρικός χιλιάνος τραγουδοποιός
και αγωνιστής όταν οι βασανιστές του τον υποχρέωσαν να παίξει κιθάρα με σπασμένα τα
δάχτυλά του και βγαλμένα τα νύχια, το τραγούδι έχει μία παλαιότερη ιστορία. Για την ακρίβεια, ο στιχουργός
του Claudio
Iturra και ο
συνθέτης Sergio
Ortega το
έγραψαν σαν ύμνο για την εκλογική νίκη του θρυλικού και επίσης μαρτυρικού
προέδρου της Χιλής, Salvador
Allende, το
1970. Τρία χρόνια μετά, έγινε ο ύμνος των υποστηρικτών του Allende και των εξεγερμένων ενάντια
στους πραξικοπηματίες. Ο Victor
Jara το παράλλαξε
ελαφρώς και η ιστορία που προαναφέραμε έδωσε μαζί με τον θριαμβευτικό και έναν
επιπλέον χαρακτήρα: τον ηρωικό και μαρτυρικό.
Μαζί με αυτό το τραγούδι
αξίζει να κάνουμε και μία αναφορά στο τελευταίο ποίημα που έγραψε ο Victor Jara ενώ κρατείτο μέσα στο στάδιο μαζί με
μερικούς ακόμα χιλιάδες υποστηρικτές του Allende. Ήταν το Estadio Chile, που
βρήκα σε μία αφήγηση στα αγγλικά, αλλά και μελοποιημένο σε μία ζωντανή
ηχογράφηση από τον Pete
Seeger.
Arditi de Popolo –
Oltretorrente
Η Arditi
del Popolo ήταν
η πρώτη ένοπλη αντιφασιστική ομάδα που συγκροτήθηκε στην Ιταλία από τους Mingrino, Argo Secondari, Guido Picelli και Gino Lucetti και το
1921 αριθμούσε περίπου 20.000 άτομα προερχόμενα, κυρίως, από τον αναρχικό χώρο,
αλλά και τους σοσιαλιστές, παρότι τα επίσημα κόμματα (κομμουνιστικό και σοσιαλιστικό)
τους απέρριπταν. Σκοπός τους δεν ήταν άλλος από το να αντιταχθούν στην άνοδο του
Μουσολίνι και τις αγριότητες των μελανοχιτώνων σ όλη την Ιταλία. Ο Gino Lucetti, μάλιστα, το Σεπτέμβρη του
1926 αποπειράθηκε να δολοφονήσει τον Ντούτσε. Σε αντίθεση, βέβαια, με την επίσημη
ιταλική αριστερά, η Arditi
είχε
βρει τη θερμή υποστήριξη του Lenin, αλλά
και του Antonio
Gramsci.
Μία από τις σημαντικότερες στιγμές της ήταν η μάχη της Πάρμα όπου 350 αντιφασίστες
κατάφεραν να αποκρούσουν την επίθεση 20.000 φασιστών οργανώνοντας ομάδες κατοίκων! Αυτό το τραγούδι είναι
αφιερωμένο σε αυτή τη μεγαλειώδη στιγμή της ιταλικής αντιφασιστικής πάλης και του αναρχικού κινήματος.
Ballade Der XI Brigade – Ernst Busch (1937)
Ακόμα ένας ύμνος - εμβατήριο του ισπανικού εμφυλίου
τραγουδισμένος από τον Ernst
Busch που
αφορούσε την 11η Ταξιαρχία του δημοκρατικού στρατού με τον
πολυεθνικό της χαρακτήρα, καθώς απαρτιζόταν από τέσσερα τάγματα εθελοντών γάλλων,
βέλγων, ούγγρων και βρετανών, κυρίως. Ήταν η ταξιαρχία που βοήθησε σημαντικά
στην αντίσταση της Μαδρίτης πολεμώντας σκληρά και κρατώντας τις δυνάμεις των
φασιστών μέχρι να έλθουν οι ενισχύσεις.
El Quinto Regimiento
– Charlie Haden (1969)
Κι αφού αναφερθήκαμε στη Μαδρίτη ας περάσουμε και στο περίφημο
5ο Σύνταγμα του δημοκρατικού στρατού υπό τις διαταγές του Juan Modesto και του
Enrique Lister, που εμπνεόταν από τον Κόκκινο Στρατό. Ένας
στρατός από «μηχανικούς, οδηγούς, μαγαζάτορες, φουρνάρηδες και κουρείς», οι
οποίοι έδιναν την εντύπωση ότι προέρχονταν από «μία ανώτερη φυλή προικισμένη με
υπεράνθρωπα ποιοτικά χαρακτηριστικά», όπως τους περιέγραφε ο δημοσιογράφος Claude Cockburn που παρακολούθησε μία
συνέλευσή τους το Σεπτέμβριο του 1936. Το 1969 ο σπουδαίος μπασίστας της jazz, Charlie Haden φτιάχνει
την περίφημη Liberation Music Orchestra, μαζί με την Carla Bley και ηχογραφούν το ομώνυμο ντεμπούτο τους
με τρία τραγούδια του ισπανικού εμφύλιου, ανάμεσα στα υπόλοιπα, επίσης,
πολιτικά και αντιπολεμικά. Ο Pete Seeger το είχε ηχογραφήσει λίγο νωρίτερα με τους θρυλικούς Almanac Singers.
No Pasaran – Carlos
Mejía Godoy (1982)
Ο Νικαραγουανός Carlos Mejía
Godoy και ο
αδελφός του Luis
Enrique Mejía Godoy είναι
δύο από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του νέου κύματος του τραγουδιού της κεντρικής
Αμερικής. Όμως, ο Carlos
είναι αυτός που συνδέθηκε άμεσα με τους Sandinistas, τους επαναστάτες που
πολέμησαν τις δυνάμεις του δικτάτορα Σομόζα επί μία δεκαετία, σχεδόν, σε ένα
από τους σκληρότερους εμφύλιους στην ιστορία της λατινικής Αμερικής. Πολλά από
τα τραγούδια του έδιναν ακόμα και οδηγίες στο λαό για το πώς μπορούσαν να λύσουν
και να ξαναδέσουν τα όπλα που έπαιρναν από τους στρατιώτες του Σομόζα! Όμως, και
πριν τον εμφύλιο, τα τραγούδια του μιλούσαν για την επανάσταση και τις καταπιεσμένες
μάζες. Το No Pasaran
ήταν ο ύμνος των Sandinistas.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου