Summertime... clues

Η ιστορία μιας σπουδαίας άριας και 20 σημαντικές εκτελέσεις της

Δύσκολα θα πίστευε κανείς ότι μία άρια θα γινόταν το δημοφιλέστερο τραγούδι όλων των εποχών –ή, τουλάχιστον, ένα από τα δημοφιλέστερα- ακόμα κι αν προερχόταν από μία μοντέρνα, jazz εν προκειμένω, όπερα, όπως το Summertime. Ούτε κι ο ίδιος ο συνθέτης του, George Gershwin, παρότι είχαν ήδη προηγηθεί η επιτυχία του An American In Paris και η μεγαλειώδης στιγμή του Rhapsody In Blue (Γαλάζια Ραψωδία).

To Porgy And Bess ήταν ένα πολύ φιλόδοξο και αντιφατικό συνάμα, έργο.  Δύσκολα η αμερικανική κοινωνία μπορούσε να αποδεχθεί μία όπερα με μαύρους πρωταγωνιστές στα μέσα της δεκαετίας του ’30 και το ίδιο δύσκολα και οι μαύροι να αποδεχθούν τα ευρωπαϊκά κλασικά στοιχεία που ανέμιξε o Gershwin με την αγαπημένη τους jazz. Ακόμα πιο δύσκολα, οι λάτρεις της κλασικής μουσικής, μπορούσαν να το αποδεχθούν ως όπερα. Να σκεφτείτε, μόνο, ότι μόλις προς τα τέλη της δεκαετίας του ’70 το έργο έγινε αποδεκτό από τις μεγάλες κλασικές ορχήστρες των Η.Π.Α.

Η αμερικανική folk όπερα, όπως τη χαρακτήριζε ο ίδιος ο συνθέτης της, βασίστηκε στη νουβέλα του DuBose Heyward, ο οποίος έγραψε και το λιμπρέτο με τη βοήθεια του στιχουργού, αδελφού του George και μόνιμου συνεργάτη του, Ira Gershwin.

Το Summertime, ένα νανούρισμα που ακουγόταν τρεις φορές σε τρεις διαφορετικές εκδοχές στη διάρκεια της όπερας, γρήγορα έκλεψε τις καρδιές του μουσικού κόσμου, αλλά και του κοινού, σε αντίθεση με την όπερα, η οποία δεν σημείωσε εμπορική επιτυχία.

Βασισμένο στο Sometimes, I Feel Like A Motherless Child (listen), ένα παραδοσιακό αφροαμερικανικό spiritual -αρκετοί βρίσκουν ομοιότητες και με το ρωσικό νανούρισμα Pipi-pipipee, καθώς και το ουκρανικό Oi Khodyt Son Kolo Vikon (A Dream Passes By The Windows) listen -ηχογραφήθηκε για πρώτη φορά από την Abbie Mitchell και τον ίδιο τον George Gershwin στο πιάνο.

Ο Heyward, με τη σειρά του, είχε εμπνευστεί για τους στίχους του από ένα άλλο νανούρισμα του αμερικανικού νότου με τον τίτλο All My Trials (στη δεκαετία του ’50 υιοθετήθηκε από πολλούς ως ένα τραγούδι διαμαρτυρίας). «Hush little baby, don't you cry / You know your mama's bound to die», έλεγαν οι στίχοι του και ο Heyward κράτησε μόνο το “hush little baby, don’t you cry”.

O Gershwin πέθανε νωρίς (1937) και νεότατος και δεν πρόλαβε να δει το μεγαλειώδες έργο του να γράφει ιστορία, να αναγνωρίζεται ως όπερα και να φτάνει στα πέρατα του κόσμου. Δεν πρόλαβε να το δει και στην κινηματογραφική οθόνη την εκδοχή του Otto Preminger. Ίσως, να ήταν καλύτερα γι’ αυτόν, μιας και στις επόμενες δεκαετίες της αμφισβήτησης και του μεγάλου μαύρου κινήματος θεωρήθηκε από πολλούς μαύρους διανοητές και ηγέτες, ένα ρατσιστικό έργο! Ακόμα κι ο Sidney Poitier, πρωταγωνιστής στην κινηματογραφική εκδοχή, αποκήρυξε τη συμμετοχή του σε αυτή.

Όπως και να ‘χει, το Summertime έχει γνωρίσει περισσότερες από 30.000 ηχογραφήσεις και διασκευές μέχρι σήμερα και συνεχίζει. Ίσως, μόνο το Yesterday των Beatles να το ανταγωνίζεται. 

Εμείς, ας δούμε, μερικές διάσημες ή παράξενες ή σπουδαίες από αυτές τις ηχογραφήσεις, μαζί, βεβαίως, με την αρχική του.

Abbie Mitchell & George Gershwin (1935)

Billie Holiday (1936)
H Billie ήταν η πρώτη μουσικός της jazz που ηχογράφησε το τραγούδι στον πρώτο δίσκο που έφερε το όνομά της! Κι αυτή δεν είναι η μόνη πρωτιά. Η συγκεκριμένη ηχογράφηση έφτασε στο Νο 12 του τότε αμερικανικού chart και μόνο ο Billy Stewart, πολλά χρόνια αργότερα (1966) κατάφερε να το ανεβάσει ψηλότερα (στο Νο 10).

Sam Cooke (1957)

Μία από τις ομορφότερες φωνητικές εκτελέσεις ανήκει στον θρυλικό πια Sam Cooke.

Louis Armstrong & Ella Fitzgerald (1958)

Πρώτη φορά το Summertime ηχογραφείται από ντουέτο άνδρα-γυναίκας σε μία εκδοχή που έμεινε στην ιστορία ως μία από τις καλύτερές του. Η φωνή και η τρομπέτα του Louis με το αιθέριο της Ella, είναι ασυναγώνιστος συνδυασμός.

Miles Davis (1958)

Την ίδια χρονιά με το τρομερό ντουέτο Ella – Louis ο Miles Davis μπαίνει στο στούντιο και ηχογραφεί τη δική του εκδοχή του Porgy & Bess, η οποία κυκλοφορεί το 1959. Μαζί του, ο Gil Evans σε μία επαναστατική jazz ενορχηστρωτική προσέγγιση. Εδώ, η ζωντανή εκτέλεση από το Montreux το 1991 με τον Quincy Jones.

Nina Simone (1959)

Κι ενώ ο Miles Davis έχει ολοκληρώσει την ηχογράφηση της όπερας, η Nina Simone δίνει ένα κονσέρτο στο φημισμένο Town Hall της Νέας Υόρκης το οποίο καταγράφεται στο βινίλιο που κυκλοφορεί την ίδια χρονιά με το Summertime να κατέχει εξέχουσα θέση. Άλλωστε, κι η πρώτη επιτυχία της Nina ήταν η ηχογράφηση του I, Loves You Porgy από το Porgy & Bess.

Oscar Peterson (1959)

Ο Oscar ηχογράφησε αρκετές φορές το Summertime. Και πάντοτε, το πιάνο του ήταν αυτό που τον διαφοροποιούσε οποιαδήποτε άλλη jazz εκδοχή. Εδώ με το τρίο του. Sam Jones στο μπάσο και Bob Durham στα τύμπανα.

Loulie Jean Norman (1959)

Το 1959 ήταν η μεγάλη χρονιά του Porgy & Bess. Ηχογραφήσεις, θεατρικές παραστάσεις και η ταινία του Otto Preminger με τις πολλές αμφισβητήσεις. Στο ρόλο της Clara η Loulie Jean Norman, ενώ τον Poitier που σχεδόν εκβιάστηκε για να παίξει, τον ντουμπλάρισε ο Robert McFerrin και τη Dorothy Dandridge η Adele Addison.

Gene Vincent (1959)

Ο Gene πάντα αρεσκόταν στις αποδράσεις από το rockabilly διασκευάζοντας πολύ μελωδικότερα τραγούδια, όπως το Unchained Melody. Εδώ, η δική του παράξενη εκδοχή του Summertime.

Ricky Nelson (1962)

O Rick Nelson, πια (είχε κόψει το y στο τέλος για να σταματήσουν να τον αντιμετωπίζουν ως παιδί θαύμα) παρουσιάζει στην τηλεοπτική σειρά The Adventures of Ozzie and Harriet, όπου και πρωταγωνιστούσε, μία «σκληρή» rock εκδοχή του Summertime. Λίγα χρόνια μετά, οι Deep Purple δανείστηκαν τη μπασογραμμή του για να χτίσουν επάνω της το Black Night.

The Zombies (1964)

Το Begin Here, ντεμπούτο των Zombies (στις ΗΠΑ κυκλοφόρησε ως ομώνυμο το 1965) φιλοξενούσε και μία από τις πιο νωχελικές εκδοχές του Summertime, βασισμένη στο όργανο του Rod Argent. Κάποια χρόνια μετά ο Nick Drake μοιάζει να βασίζεται στην εκδοχή τους για να ηχογραφήσει το δικό του, ακουστικό Summertime.

Billy Stewart (1966)

Στον κύριο Stewart ανήκει η πρώτη ανατρεπτική ηχογράφηση του τραγουδιού και η υψηλότερη επιτυχία του στα charts (Νο 10). Ο ευτραφής Billy, που τραγουδούσε με τα αδέλφια του, και μετά τα μέσα των 50s, βρέθηκε στη μπάντα του Bo Diddley να παίζει πιάνο, μετέτρεψε το jazz standard σε ένα εξωφρενικό, χορευτικό r&b.

Booker T & The MG’s (1966)

Την ίδια χρονιά με τον Billy Stewart ο Booker T Jones και η μπάντα του ηχογραφούν το Summertime και το συμπεριλαμβάνουν στο tracklist του άλμπουμ τους And Now!

Janis Joplin (1968)

Η μεγαλύτερη γυναικεία φωνή της rock, σε κάθε ζωντανή της εμφάνιση, συμπεριλαμβανομένης και αυτής στο Woodstock το 1969, παρουσίαζε το τραγούδι ελαφρώς διαφοροποιημένο δυσκολεύοντας, συχνά, και το συγκρότημά της, να την ακολουθήσει.

Big Mama Thornton (1969)

H Big Mama έμεινε για πάντα στην ιστορία μέσα από δύο σπουδαίες ηχογραφήσεις. Το Hound Dog και το Ball ‘n Chain. Εδώ, η καλύτερη, ίσως, blues εκδοχή του κλασικού τραγουδιού του Gershwin.

Tom Waits (1978)

To 1978 o Tom Waits στήνει μία συναρπαστική παράσταση για το Burma Shave η οποία ανοίγει με το Summertime και τον θρυλικό Herb Hardesty, μόνιμο συνεργάτη του Fats Domino, από πολύ παλιά, στην τρομπέτα. Η ηχογράφηση, νομίζω, δεν έχει βγει ποτέ σε δίσκο, αλλά κυκλοφόρησε σε βίντεο από τη βραδιά στο Austin City Limits. Απολαύστε τον, παρά τη χαμηλή ποιότητα ήχου και εικόνας, αλλά και σε μία αρκετά καλή χωρίς βίντεο.

Paul McCartney (1980)

Η χρονολογία αποτελεί ερωτηματικό. Είναι βέβαιο, ότι ηχογραφήθηκε στη δεκαετία του ’80, αλλά άλλοι μιλούν για το 1980 μαζί με τους Wings (το πιο πιθανό) και άλλοι για το 1988 (μάλλον, απίθανο). Ένα bootleg που αναζητώ χρόνια με μία ιδιαίτερη εκτέλεση του Summertime, σα να ξεπήδησε από τις πρώτες πρόβες των Wings.

Fun Boy Three (1982)

Οι Terry Hall, Neville Staple και Lynval Golding εγκαταλείπουν τους Specials το 1981 και στήνουν το εφήμερο αυτό σχήμα. Το 1982 κυκλοφορούν αυτή την παράξενη τόσο για τους ίδιους όσο και για το τραγούδι ηχογράφηση, που έκανε σχετική επιτυχία στη Μ. Βρεττανία.

R.E.M. (1990)

Ίσως, η πιο περίεργη και αναπάντεχη εκδοχή. Οι R.E.M. το 1990 το ηχογράφησαν και το έβγαλαν σε single ως δώρο στα μέλη του fan club τους.

Morcheeba (1998)

To 1998 η συλλογή του οργανισμού Red Hot είναι αφιερωμένη στον George Gershwin. Red Hot + Rhapsody: The Gershwin Groove ο τίτλος και το Summertime αναλαμβάνουν οι Morcheeba με τη βοήθεια του σπουδαίου φλαουτίστα-σαξοφωνίστα Hubert Laws. Το αποτέλεσμα (αν και προσωπικά θα το περίμενα πιο… πλουραλιστικό) αρκετά ικανοποιητικό.

Sublime – Doin' Time (1997)

Το 1997 οι αμερικανοί ska rockers Sublime κυκλοφορούν το τρίτο και ομώνυμο άλμπουμ τους στο οποίο συμπεξe και το τραγούδι αποκτά νέα ζωή μέσα στη δεκαετία του '90. Η διασκευή τους, μάλιστα, είναι βασισμένη στην εκτέλεση του Herbie Mann από το live album του Herbie Mann at the Village Gate. Το καλοκαίρι του 2019 η Lana Del Rey ηχογραφεί μία διασκευή του Doin' Time κι έτσι το Summertime ξαναβρίσκεται στην επικαιρότητα οκτώ ολόκληρες δεκαετίες μετά την πρώτη του ηχογράφηση.